Apoftegmaty

OBŻARSTWO
Abba Pojmen powiedział: „Gdyby nie przybył Nabuzardan – nadzorca kucharzy, świątynia Pana nie zostałaby spalona (por. 2 Krl 25,8).
Tak też jeśli człowiek nie folgowałby obżarstwu i żołądkowi, nigdy by dusza nie upadła walcząc z nieprzyjacielem”.

OCZY WIEPRZA I DUSZA CZŁOWIEKA
Inny z ojców powiedział, że oczy wieprza są ze swej natury tak ukształtowane, że z konieczności patrzy on zawsze na ziemię i nie może nigdy spojrzeć w niebo. Podobnie i dusza człowieka, któremu sprawiają przyjemności uciechy
i rozkosze, raz wpadłszy w błoto rozpusty nie zdoła łatwo zwrócić się do Boga lub dążyć do czegoś, co jest godne
w oczach Bożych.

OPANOWANIE SERCA
Powiedział on także: „Kto przebywa w samotności i trwa w pokoju ducha, uwalnia się od potrójnej walki, to znaczy
o opanowanie słuchu, mowy i wzroku. Będzie prowadził tylko jedną walkę – o opanowanie serca”.

OSCHŁOŚĆ SERCA
Pewien brat zapytał starca: „Dlaczego moje serce jest oschłe i nie ma w nim bojaźni Bożej?” Starzec odrzekł: „Sądzę, że jeśli człowiek zachowałby upomnienie w sercu swoim, miałby bojaźń”. „Jakież to upomnienie?” – rzekł brat. Starzec na to: „Niech w każdej sprawie człowiek upomina swoją duszę mówiąc: «Pomnij na to, że musisz spotkać się z Bogiem»; Mów także i to: «Czegóż oczekuję od człowieka?» Sądzę, że jeśli ktoś będzie to praktykował, dozna bojaźni Pana”.

PILNUJ SWEGO SERCA
Abba Geroncjusz z Petry powiedział:
„Wielu z tych, którzy doznają pokus do cielesnych rozkoszy, nie grzeszy wprawdzie ciałem, lecz dopuszcza się nieczystości w myśli i zachowując dziewictwo cielesne, traci czystość duszy.
Trzeba zatem, najmilsi, czynić, co napisano: Niech każdy pilnie strzeże swego serca ”.

POKORA
Starzec powiedział: „Tak jak ziemi nigdy się nie obali, tak też pokora nie spadnie już niżej”.

POKÓJ DUCHA
Starzec rzekł: „Proś Boga, by dał ci skruchę serca i pokorę. Pamiętaj zawsze o swych grzechach, a nie osądzaj innych. Bądź uległy wszystkim, nie przyjaźnij się z kobietą ani z chłopcem, ni też z heretykami. Nie ufaj sobie, panuj nad swym językiem i poskramiaj swój brzuch, powstrzymuj się od wina.
Jeśli ktoś rozmawia z tobą o jakiejś sprawie, nie sprzeczaj się z nim.
Jeśli dobrze mówi, zgódź się. Jeśli źle, powiedz mu: «świadom jesteś tego, co powiedziałeś» i nie kłóć się z nim o to, co powiedział.
Wtedy zaznasz pokoju ducha”.

POKUSY CIELESNE
Abba Pojmen powiedział, że początkiem każdego zła jest brak skupienia.
Mówił także, że dobrze jest uciekać od spraw cielesnych.
Jeśli bowiem człowiek nie ucieka od pokus cielesnych, podobny jest do tego, kto stoi nad bardzo głębokim jeziorem. Nieprzyjaciel jego, ilekroć tylko zechce, może go zepchnąć w odmęty.
Jeśli zaś będzie się trzymał z daleka od spraw cielesnych, to stanie się podobny do człowieka trzymającego się z dala od otchłani. I jeśli nawet nieprzyjaciel ciągnąłby go, aby go strącić w dół, w czasie gwałtownej szamotaniny Bóg przyjdzie mu z pomocą.

POST
Starzec zapytany: „Dlaczego dręczą mnie pokusy nieczyste?”, odparł: „Z powodu obfitości jedzenia i snu”.

POSZUKIWANIE MIŁOŚCI
Opowiadał abba Daniel, że abba Arseniusz przed śmiercią przysłał im te słowa:
„Nie troszczcie się o urządzenie agapy za moją duszę: jeżeli sam dla siebie przygotowałem miłość, to ją tam znajdę” (Gra słów oparta na wieloznaczności słowa agape: „miłość”, „uczta braterska”, „jałmużna”).

PRAKTYKA ŻYCIA
Abba Kasjan opowiadał o pewnym abba Janie, który był pierwszym we wspólnocie i człowiekiem wielkim w życiu. Kiedy miał on umrzeć, z radością oczekiwał odejścia zwróciwszy myśl do Boga. Bracia obstąpili go, prosząc, by pozostawił jako spuściznę słowo pożegnalne ku zbudowaniu, by mogli dzięki temu dążyć do doskonałości, która jest
w Chrystusie. On ze łzami rzekł: „Nigdy nie czyniłem własnej woli, ani nie uczyłem nigdy nikogo, czego bym sam wpierw nie praktykował”.

PRZYJAŹŃ Z BOGIEM
Abba Pojmen powiedział:
„Kto szuka ponad wszystko przyjaźni ludzkiej, odsuwa się od przyjaźni z Bogiem: nie jest więc dobrze podobać się wszystkim.
Powiedziano bowiem: Biada wam, kiedy wszyscy ludzie będą o was mówić dobrze.

PYTAJ
Twierdzili również: „Każdą myśl, która przychodzi do ciebie, pytaj: «Czy jesteś nasza, czy nieprzyjaciela?», a zawsze się przyzna”.

RACHUNEK SUMIENIA
Starzec zapytany, w jaki sposób dusza nabywa pokory, odrzekł: „Rozważając wnikliwie jedynie własne zło”.

ROZSĄDEK
Starzec powiedział: „Ze wszystkich cnót największy jest rozsądek”.

ROZSĄDEK
Starzec zapytany, co jest istotą pracy mnicha, odparł: „Rozsądek”.

SKUPIENIE
Abba Ewagriusz powiedział: „Nie utrzymuj kontaktów z wieloma ludźmi, by w twej duszy nie powstał niepokój i by zamieszanie nie wtargnęło w skupione życie”

SMUTEK
Smutek jest siedzibą utrapienia, towarzyszy niepowodzeniu, jest zwiastunem wygnania, rodzi się ze wspomnienia
o bliskich, towarzyszy trudnemu położeniu, jest towarzyszem acedii, wiąże się z wadą rozdrażnienia, jest skutkiem wspominania krzywdy, pogrąża duszę w ciemności, jest przygnębiającym smutkiem z powodu [złych] skłonności, zamroczeniem umysłu, odpędza sen, jest mroczną chmurą o wyraźnym kształcie, robakiem toczącym ciało, udręką powodowaną myślami, więzami niewoli (De vitiis 3)

SPRAWIEDLIWOŚĆ
Pewien starzec powiadał: „Wierzę, że Bóg nie jest niesprawiedliwy, aby wyzwalał nas z jednego więzienia, a wtrącał do innego”

SPRYT W WALCE Z DIABŁEM
Swięta Synkletyka powiedziała: „Stańmy się roztropni jak węże i prości jak gołębie, abyśmy mogli sprytnie rozpoznawać sidła diabelskie. Powiedziano bowiem, byśmy stawali się jak węże, po to by dobrze rozpoznawać ataki diabła i jego sztuczki. Każde upodobnienie się pokonuje się dzięki innemu upodobnieniu, dlatego ukazana jest także prostota gołębia”.

SPRYTNY ABBA HIERAKS
ABył pewien starzec w Tebaidzie, imieniem Hieraks, który dożył dziewięćdziesięciu lat.
A diabli, chcąc go doprowadzić do zniechęcenia długością życia, stanęli przed nim pewnego dnia, mówiąc:
„Cóż ty będziesz robił, starcze? bo jeszcze masz przed sobą pięćdziesiąt lat!”
A on im odpowiedział: „Bardzoście mnie zmartwili! ja się przygotowałem jeszcze na dwieście”.
Oni więc wyjąc, uciekli.

STRACH PRZED SĄDEM
Abba Eliasz powiedział: „Boję się trzech rzeczy. Pierwszej, to chwili kiedy moja dusza będzie opuszczać ciało, drugiej – spotkania z Bogiem, trzeciej – wyroku wydanego na mnie”.

TRZY ETAPY…
Pewien starzec powiedział: „Oto co znaczy to, co zostało napisane: «Z powodu trzech występków Tyru odwrócę,
z powodu zaś czwartego nie odwrócę gniewu». Trzy pierwsze to: źle myśleć, zgadzać się na złe myśli i mówić.
Czwarte zaś to dopuścić się czynu. Wtedy już gniew Boży nie będzie odwołany”.

TRZY POSTAWY
Abba Józef z Teb powiedział: „Trzy postawy zasługują na uznanie przed obliczem Pana.
Pierwsza, gdy ktoś choruje i nawiedzą go pokusy, a przyjmie je z dziękczynieniem.
Druga, gdy ktoś swe prace czyni czystymi wobec Boga, wyzwoliwszy się ze wszystkich względów ludzkich.
Trzecia zaś, gdy ktoś jest całkowicie uległy kierownikowi duchowemu, wyzbywszy się całkowicie własnej woli”.

UCZCIWOŚĆ
Powiadano o abba Ammoem, że chorował i leżał przez wiele lat na łożu. Nigdy jednak nie uległ rozproszeniu ducha, by rozejrzeć się po wnętrzu swej celi i zobaczyć, co ma. Jako choremu przynoszono mu bowiem wiele rzeczy. Kiedy wchodził lub wychodził jego uczeń, on zamykał oczy, by nie widzieć, co robi. Wiedział bowiem, że jest on uczciwym mnichem.

UMYSŁ
Starcy powiadali: „Umysł jest jak źródło, jeżeli je pogłębiasz, staje się czyste. Jeśli zanieczyścisz, będzie zmącone”.

UNIKAJ WŁASNOŚCI
Abba Chomaj powiedział przed śmiercią swym synom: „Nie mieszkajcie z heretykami, nie zawierajcie znajomości ze sprawującymi władzę. Wasze ręce niech nie będą skore do gromadzenia, lecz raczej chętne do dawania”

UPORZĄDKOWANIE
Abba Ewagriusz powiedział, iż niektórzy ojcowie mówili, że surowy i uporządkowany tryb życia, w połączeniu z miłością, szybko doprowadzi mnicha do progu wyzbycia się namiętności.

UZDROWIENIE
Opowiadał abba Daniel:
„Zanim do moich ojców przyszedł abba Arseniusz, mieszkali oni z abba Agatonem; i abba Agaton bardzo kochał abba Aleksandra, bo był on pilny w ascezie i dokładny.
Raz się zdarzyło, że wszyscy uczniowie starca myli w strumieniu sitowie, i abba Aleksander mył dokładnie, a inni bracia powiedzieli do starca: „Brat Aleksander nic nie robi!” Starzec, chcąc ich uleczyć, powiedział do niego: „Bracie Aleksandrze, myj starannie, bo to len!” – on zaś zasmucił się na te słowa.
Później jednak starzec go pocieszał i mówił:
„Czyż nie wiedziałem, że dobrze robisz?
Powiedziałem ci tak ze względu na nich, żeby ich chore myśli uzdrowić przez twoje posłuszeństwo bracie”.

WSZYSTKO, CO DOBRE
Starzec zapytany, co powinien czynić mnich, odrzekł: „Zajmować się wszystkim, co dobre i powstrzymywać się do wszystkiego, co złe”.

WYCISZENIE
Kiedy abba Arseniusz przebywał jeszcze na dworze cesarskim, modlił się do Boga:
„Panie, wskaż mi drogę zbawienia”.
Usłyszał głos: „Arseniuszu, unikaj ludzi, a będziesz zbawiony”.
Tenże, gdy stał się mnichem, znowu modlił się tymi samymi słowami (por. Mk 14,39).
Usłyszał głos, który mówił doń: „Arseniuszu, uciekaj [od ludzi], wycisz się wewnętrznie.
Są to bowiem korzenie bezgrzeszności”.

WYCISZENIE WEWNĘTRZNE
Opowiadał ktoś, że trzej pracowici, bliscy sobie ludzie zostali mnichami.
Jeden z nich poświęcił się wprowadzaniu pokoju między zwaśnionymi, zgodnie z tym, co napisano:
Błogosławieni pokój czyniący (Mt 5,9).
Drugi nawiedzał chorych.
Trzeci natomiast udał się na pustynię, aby tam żyć w skupieniu ducha.
Pierwszy pracując nad zwaśnionymi nie zdołał jednak wszystkich zadowolić. Zniechęcony przyszedł do tego, który służył chorym, lecz jego zastał także przygnębionego, gdyż nie potrafił dobrze wypełnić swego zadania.
Obaj wyruszyli razem, aby zobaczyć tego, który udał się na pustynię.
Opowiedzieli mu o swoich zmartwieniach i prosili, by on przedstawił im swoje osiągnięcia.
Ten, po krótkim milczeniu wlał wody do kubka i rzekł do nich: „Przyjrzyjcie się wodzie”.
Była zmącona.
Po pewnym czasie rzekł znów: „Spójrzcie, jaka czysta stała się teraz woda”.
Gdy przyglądali się wodzie, zobaczyli swe twarze jakby odbite w zwierciadle.
Wtedy powiedział do nich: „Tak dzieje się z każdym, kto żyje wśród ludzi.
Z powodu zabiegania nie widzi swych grzechów.
Jeśli jednak osiągnie pokój ducha, zwłaszcza w samotności, wtedy dostrzeże swe grzechy”.

WYGODY CIELESNE
Abba Pojmen powiedział: „Mnich wyzwoli się od świata, jeśli znienawidzi dwie rzeczy”. „Jakie?” – zapytał brat. „Wygody cielesne i próżną chwałę” – odrzekł starzec.

WYTRWAJ W PRAKTYCE
Pewien starzec, posiadający dar widzenia tego, co działo się, mówił: „Widziałem kiedyś w klasztorze mnicha odprawiającego w celi rozmyślanie. A oto przyszedł demon i zatrzymał się u wejścia do celi. Dopóki ów brat rozmyślał, demon nie mógł wejść do środka. Kiedy jednak przerywał medytację, wtedy ów demon wkraczał”.

WYTRWAŁA MODLITWA
Demon kusił kiedyś Abrahama, ucznia tegoż abba Sisoesa. Starzec widząc, że uległ on pokusie, wstał, wyciągnął ręce do Boga i rzekł: „Panie, czy chcesz, czy nie, nie spocznę, dopóki go nie uzdrowisz”. I brat ów został uzdrowiony.

ZŁE MYŚLI
Mówił starzec: „Pewnego brata przez dziewięć lat kusiły złe myśli, że aż zwątpił o swoim zbawieniu.
A ponieważ był skrupulatny, uznał się za potępionego i rzekł:
«Zatraciłem już duszę, wracam więc do świata, bo i tak zginąłem».
A gdy odchodził, w drodze usłyszał głos z nieba mówiący:
«Te dziewięć lat, podczas których byłeś kuszony, to były twoje wieńce: wracaj tam, skąd przyszedłeś, a ja uwolnię cię od tych złych myśli».
Widać stąd, że niedobrze jest popaść w rozpacz z powodu swoich myśli; przynoszą nam one raczej wieniec chwały, jeśli ich dobrze użyjemy”

ŻAL ZA GRZECHY
Mówiono o abba Arseniuszu, że przez całe swoje życie, siedząc i pracując ręcznie, miał na piersiach kawałek płótna
z powodu łez, które często płynęły mu z oczu.